A short reader about Cargo Cult

CARGO CULT*

‘Cargo Cult’ is een term uit de antropologie. Ze wordt gebruikt om de praktijk te omschrijven waarbij de inwoners van Melanesische eilanden artefacten maakten als nabootsing van westerse (veelal militaire) goederen waarmee ze in contact kwamen. Ze konden niet bevatten hoe mensen dat zouden kunnen vervaardigen. Met eenvoudige materialen als hout en riet en met achtergelaten materiaal bouwden de eilandbewoners bv. een vliegveld na, inclusief verkeerstoren met antennes, radio's en koptelefoons. Ze hoopten de voorouders daarmee te overreden hun lading in de toekomst bij hen te droppen;

Cargo cults hebben een aantal gemeenschappelijke eigenschappen. Zoals bijvoorbeeld een ‘mythe-droom’ die een synthese maakt tussen eigen en vreemde elementen, het geloof in het verschijnen van een overvloed aan goederen. De oorsponkelijke bewoners van Melanesië kennen ook een politiek systeem met een ‘grote-man’. Daarbij winnen individuen aan prestige door giften uit te delen.

Tja, al die dynamiek kennen wij in onze streken maar al te goed. Ook wij leven in hybride geloofsvormen. Eén van de centrale geloofspunten van de vooruitgang is het verlangen naar een overvloed van goederen gekoppeld aan de projectie van macht en prestige. Het is zelfs één van de drijvende krachten van ons leven. Of we dat nu willen of niet. Het hele systeem van merken & branding, die voortdurende gijzeling van onze materiële verlangens, is erop gebaseerd. CARGO CULT is springlevend in het vrije westen!

De kunstenaars die deelnemen aan CARGO CULT maken artefacten met wat ze vinden. Ze creëren betekenis en meerwaarde door transformatie van het arme basismateriaal. Karen Oger zoekt afval op het strand om sculpturen. De objecten van Fran Van Coppenolle suggereren een ritueel gebruik, haar objecten verwijzen naar vleugels en statige hoofddeksels, maar ontsnappen aan iedere functionaliteit. Simon Masschelein maakt scuplturen die ontstaan vanuit gewrichten. Hij werkt met vrij wankele koppelingen die soms doen denken aan totempalen. Ze beelden de mechaniek in ons lichaam uit en brengen die schakels naar het daglicht als in een revelatie. De modus operandi van de ‘edele bricolage’ van Willem Vermoere gaat als volgt. Hij maakt installaties met lood, rubber, papier, stenen en kaas, met elementen uit huishoudapparatuur of van de bouw die hij op straat aantreft. Deze elementen worden samengebracht om een fractie van een seconde te bestaan in een fotografische opname. Ze bestaan bij gratie van een precaire balans, van het licht en van het moment. Zo ontstaan beelden op het snijpunt van tekeningen, installatie en fotografie. Nadien brengt hij alles naar het containerpark waar een nieuwe overvloed van goederen op hem wacht. Peter Vermeersch laat het ‘identitair-etnisch’ muziekstuk ‘Canario Belga’ horen. Deze vogel leeft in onze gewesten maar werd tot op heden nog maar zelden opgemerkt. Deze compositie werd voor de tentoonstelling CARGO CULT gecreëerd..

*De term Cargo Cult is vandaag zeker problematisch vanwege de connotatie met ‘achterlijkheid’ die wij als zogezegd superieure westerlingen al te makkelijk verbonden met het Cargo Cult fenomeen. Een hedendaagse visie legt de nadruk op de creatie en de vernieuwing van sociale relaties die bedreigd worden door het contact met westerlingen en hun goederen. Op die manier gezien is Cargo Cult eerder een vorm van ‘magisch denken’, van rituelen gericht op een versterkte spirituele verbinding tussen mensen die de verstoring van buitenaf zin willen geven.